Το σπήλαιο του Πιτσά
*Γράφει η Ιωάννα Δούρη
* Ευχαριστούμε θερμά για τις πληροφορίες την κα Σωτηρία Δημοπούλου, Πολιτισμολόγο, ερευνήτρια χορού & απόφοιτο του Κέντρου Ανθρωπιστικών Επιστημών, στον κλάδο της Ψυχολογίας.
Αφηγήσου τη δική σου ιστορία για όποιο μέρος της περιοχής μας θέλεις και δες τo κείμενο και το όνομά σου, δημοσιευμένα στο #blog_of_the_town! Στείλε στο
Το σπήλαιο του Πιτσά: Τα Τάματα, οι θυσίες κι οι πίνακες
Το Πιτσά θα τα βρεις σε απόσταση 43 χιλιομέτρων από την Κόρινθο. Αποτελεί την εξοχική κατοικία πολλών παραθεριστών που μας έρχονται κάθε χρόνο από τις μεγάλες πόλεις, για να απολαύσουν τις καλοκαιρινές τους διακοπές. Παράλληλα, είναι γνωστό στον χώρο του πολιτισμού για τους περίφημους «πίνακες του Πιτσά», οι οποίοι χρονολογούνται τον 6ο αιώνα π.Χ. και σήμερα σώζονται στο Ελληνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.
Τι σημαίνουν τα ευρήματα για τη ζωή των κατοίκων στο Πιτσά κατά την περίοδο της αρχαίας Ελλάδας; Πώς η παράδοση έδινε σημάδια ότι υπήρχε ζωή εκεί κατά την αρχαιότητα;
Η σπηλιά του Σιαφτουλή ή αλλιώς, η «Νεραϊδοσπηλιά»
Το σπήλαιο του Πιτσά θα το ακούσεις με διαφορετικές ονομασίες. Άλλοτε ως «η σπηλιά του Σιαφτουλή» και άλλοτε, ως «Νεραϊδοσπηλιά». Κι ενώ για τον Σιαφτουλή μάλλον δεν έχουμε στοιχεία, ο μύθος της Νεραϊδοσπηλιάς επιβίωσε για πολλούς αιώνες, μέχρι και τη δεκαετία του 1930. Ήταν τότε που ανακαλύφθηκαν τα αρχαιολογικά ευρήματα (ειδώλια και αστράγαλοι ζώων) μαζί με τους τέσσερις περίφημους πίνακες του Πιτσά.
Από γενιά σε γενιά, λοιπόν, οι γηραιότεροι έδειχναν το βουνό και έλεγαν στα παιδιά ότι εκεί ζει η πιο όμορφη νεράιδα που αν καταφέρεις και μπεις στη σπηλιά της χωρίς να χαθείς, αυτή θα σου χαρίσει όσα πλούτη λαχταρά η καρδιά σου. Ποια ήταν όμως η… νεράιδα;
Κάθε πόλη είχε κι έναν προστάτη – θεό, όπως ακριβώς συμβαίνει και σήμερα με τους πολιούχους των ναών. Οι Νύμφες θεωρούνταν ακόλουθες του θεού Διονύσου και ήταν «κουροτρόφοι», δηλαδή προστάτευαν τα παιδιά και τη μητέρα αλλά και τη φύση γενικά.
Τα «τάματα» στους αρχαίους Θεούς
Η σπηλιά όλα δείχνουν πως ήταν ιερό, όπου γίνονταν θυσίες ζώων, προς τιμήν μιας θεάς ή θεού. Εικάζεται ότι ήταν χώρος λατρείας της θεάς Αρτέμιδος ή του Διονύσου. Μάλιστα, πρέπει να ήταν γνωστός σε όλο τον ελλαδικό χώρο, καθώς στο σημείο βρέθηκαν νομίσματα από πολλά μέρη της Ελλάδας. Κυρίως όμως, ανακαλύφθηκε πλήθος ειδωλίων, τα οποία αναπαριστούσαν μικρά παιδιά, έγκυες γυναίκες κ.ά.
Το γεγονός αυτό μάς οδηγεί στο συμπέρασμα ότι στο ιερό γίνονταν τάματα, όπως ακριβώς συμβαίνει και σήμερα σε χριστιανικούς ναούς. Οι άνθρωποι κατέφθαναν από μακριά, έδιναν τον οβολό τους και άφηναν αφιερώματα, ζητώντας από τους θεούς να τους χαρίσουν υγιή παιδιά.
Η περιοχή ως κέντρο των τεχνών
Ποιος είναι ο ρόλος των τεχνών για την περιοχή όμως; Τι μαθαίνουμε από τους μύθους και την ιστορία;
Διαφαίνεται ότι η ευρύτερη περιοχή θεωρείτο κοιτίδα των τεχνών κατά τον 6ο π.Χ. αιώνα. Σύμφωνα μάλιστα με τη μυθολογία, στο συγκρότημα του όρους Χελιδορέα, το Πιτσαδαίικο βουνό δηλαδή, εφευρέθηκε η μουσική, όταν ο Ερμής έδωσε στον Απόλλωνα τη λύρα, με σκοπό να τον καλοπιάσει, μιας και προηγουμένως τού είχε κλέψει τα βόδια. Η λύρα που του έδωσε ήταν από καύκαλο χελώνας που είχε βρει εδώ.
Οι Πίνακες του Πιτσά που βρέθηκαν στο σπήλαιο είναι τέσσερις και αποδεικνύουν ότι το γνωστικό επίπεδο των κατοίκων ήταν υψηλό. Οι δύο από αυτούς σώζονται ολόκληροι, ενώ οι άλλοι δύο αποτελούν θραύσματα πινάκων. Κεντρικά θέματα των πινάκων ζωγραφικής είναι ο χορός, η μουσική και η θυσία, ως μέρος ιερής τελετής.
Αρκεί να σημειώσουμε ότι τα παιδιά μάθαιναν υποχρεωτικά χορό και μουσική από τα εφτά τους χρόνια, για να καταλάβουμε ότι ένα σημαντικό μέρος από τους κατοίκους της περιοχής ήταν ιδιαίτερα «μορφωμένοι» με βάση τα τότε κοινωνικά κριτήρια.