Πελλήνη

Το μικρό αυτό χωριό είναι χτισμένο στα ερείπια της αρχαίας Πελλήνης. Από την αρχαία Πελλήνη σώζονται μόνο τα ερείπια από τον ναό της Αθηνάς, ένα δάπεδο ναού με μωσαϊκά και ένα μικρό αρχαίο θέατρο. Οι σεισμοί και οι καθιζήσεις μας στέρησαν τα ωραία οικοδομήματα της αρχαίας Πελλήνης, που αναφέρει ο Παυσανίας. Στο αρχείο Νανί περί το 1686 που απογράφει τους οικισμούς της περιοχής συναντούμε και τη SUGRA. Στην επόμενη απογραφή των Ενετών το 1700 που περιγράφει με κάθε λεπτομέρεια, ακόμα και την σύνθεση του πληθυσμού του κάθε οικισμού, αναφέρει τη Ζούγρα με 5 οικογένειες.

Στη θέση στην οποία ήταν χτισμένη η αρχαία Πελλήνη μνημονεύεται στον κατάλογο του Γεωργίου Γεμιστού (Πλήθων) με το όνομα Κέρκοβα (Πελλήνη, η νυν Κέρκοβα). Με το ίδιο όνομα αναφέρεται και από τον σχολιαστή του Πτολεμαίου. Ακόμη και σήμερα η ράχη που υψώνεται δυτικά του χωριού Ζούγρα, όπου υπάρχουν πράγματι τα ερείπια της αρχαίας Πελλήνης, ονομάζεται με το ίδιο όνομα "Τσέρκοβα ή Τσέρκοβι". Η ονομασία είναι σλαβικής προελεύσεως και οφείλεται πιθανώς στα ερείπια της παλαιοχριστιανικής βασιλικής που βρίσκονται στη βόρεια άκρη της ράχης (Τσέρκοβα στη σλαβική γλώσσα σημαίνει εκκλησία).

Στην κορυφή της ράχης υπάρχουν τα θεμέλια ενός τετράγωνου φρουρίου που είχε στις γωνίες του στρογγυλούς πύργους. Στο σημείο αυτό βρέθηκε φράγκικο ανάγλυφο εικόσημο σε πώρινη πλάκα που εικόνιζε στη μια πλευρά λιοντάρι και στην άλλη σταυρό. Είναι πιθανό το εικόσημο να ανήκε στον πρίγκιπα Φλωρέντιο τον Ανεγαυικό. Φαίνεται πως το φρούριο ήταν στην κατοχή των Φράγκων ευγενών. Φραγκικής προελεύσεως είναι και το κοντινό τοπωνύμιο Σεντερήνα (Αγία Ειρήνη), όπου αρχαίος ναός μετασκευάστηκε σε εκκλησία.
Στον πρώτο τουρκοβενετικό πόλεμο οι Πελληνείς ήταν ανάμεσα σ' εκείνους τους πληθυσμούς της Πελοποννήσου που προσχώρησαν στους Ενετούς.
Το 1874 ο περιηγητής Λούτβιχ Σαλβατόρ γράφει για την Ζούγρα:

Η Πελλήνη έχει προστάτη τον άγιο Σπυρίδωνα, του οποίου υπάρχει μονοθάλαμος ναός, που χτίστηκε το 1700 περίπου.
Το 1934 ιδρύθηκε συνεταιρισμός "πωλήσεως σταφιδοκάρπου".
Η Πελλήνη ήταν οικισμός του δήμου Τρικάλων και έως το 1950 ήταν ενωμένος με την κοινότητα Ξυλοκάστρου. Από το 1950 αποτελούσε αυτόνομη κοινότητα. Το 1930 μετονομάσθηκε από Ζούγρα σε Πελλήνη.

Πρόεδροι που υπηρέτησαν στη Πελλήνη: Πέτρος Ι. Δέμης, Ιωάννης Λέκκας, Γεώργιος Δέμης, Χαρίλαος Γκόλιας, Σπύρος Ραχανιώτης, Νικόλαος Γκόλιας, Νικόλαος Λέκκας, Σπύρος Δέμης.

Στην απογραφή του 1879 η Ζούγρα και το Δενδρό (272 κάτοικ.) - 1889 (103), 1907 (98), 1918 (139), 1940 (174), 1951 (183), 1961 (162), 1971 (130), 1981 (152), 1991 (161).

Ανασκαφές έκανε το 1930 ο καθηγητής Ορλάνδος με εντολή της Αρχαιολογικής Εταιρείας. Κατά τους σημερινούς χρόνους ο επισκέπτης της αρχαίας Πελλήνης ελάχιστα λείψανα αναγνωρίζει από όσα έχει περιγράψει ο Παυσανίας και έχει ανασκάψει ο Ορλάνδος. Κατά καιρούς έχουν βρεθεί φραγκικά οικόσημα, προφανώς προερχόμενα από το μεσαιωνικό φρούριο.

Νοτιοανατολικά της θέσεως του υποτιθέμενου ναού της Αθηνάς, κατά τον Ορλάνδο, και στις υπώρειες του λόφου, όπου βρισκόταν η ακρόπολη, υπήρχαν οι πύλες της πόλης. Η τοποθεσία αυτή ονομάζεται μέχρι σήμερα "πόρτες". Σε μικρή απόσταση υπάρχει λαξευτός ευμεγέθης τάφος, τον οποίο οι κάτοικοι του δήμου Τρικάλων ονομάζουν "φούρνο". Πολλά τα θρυλούμενα για ανεύρεση θησαυρών από τους κατοίκους της Ζούγρας κατά τους περασμένους χρόνους μέχρι τις μέρες μας.